بررسی اغراض کاربرد ضمیر جمع برای مفرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌پژوه مقطع کارشناسی زبان و ادبیات عرب، از کشور سوریه، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی، جامعه‌المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

استعمال ضمیر جمع برای مفرد در زبان و ادبیات عرب مکرر دیده شده است. در قرآن موارد چشمگیری ذکر شده که بنابر اهداف و دلایلی به‌صورت مفرد است. نوشتار حاضر بر آن است که با رویکرد تفسیری و تاریخی، اغراض جمع بودن ضمیر در اطلاق بر مفرد در ادبیات عرب را بررسی کند. برای رسیدن به این هدف، عوامل اطلاق جمع در متون عربی که در رأس آن قرآن کریم است، بررسی شد تا به عمق مطلب دست یابد. نوشتار حاضر باروش توصیفی-تحلیلی با مطالعه قرآن و مراجعه به کتب تفسیر و تاریخ و کتب شعر انجام شده است. بررسی‌ها نشان داد که اغراض اطلاق ضمیر جمع به مفرد، مواردی مانند نشان دادن عظمت گوینده، تشویق و ترغیب و التفات بلاغی را شامل می‌شود. گاهی براساس مصلحت الهی برای حفظ قرآن از تحریف برخی از آیات ولایت امام علی (ع) بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم (1380). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
    1. ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل (1419هـ.ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    2. امینی، عبدالحسین (1416هـ.ق). الغدیر. قم: مرکز الغدیر للدارسات الاسلامیه.
    3. الاندلسی، ابوحیان (1422هـ.ق). تفسیر البحر المحیط. بیروت: دار الکتاب العلمیه.
    4. تفتازانی، سعدالدین (1409هـ.ق). شرح المقاصد. قم: الشریف الرضی.
    5. تفتازانی، سعدالدین (بی‌تا). مختصر المعانی. قم: دار الفکر.
    6. حسینی طهرانی، محمدحسین (1426هـ.ق). امام‌شناسی. مشهد: علامه طباطبایی.
    7. الخازن (1415هـ.ق). تفسیر الخازن لباب التأویل فی معانی التنزیل. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    8. الرازی، فخرالدین (1420هـ.ق). تفسیر الرازی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    9. رضوانی، علی‌اصغر (1385). امام‌شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات. قم: مسجد مقدس جمکران.
    10. زمخشری، محمود (1407هـ.ق). تفسیر الکشاف عن الحقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
    11. سیوطی، جلال‌الدین (بی‌تا). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. بیروت: دار الفکر.
    12. شرف‌الدین الموسوی، السید عبدالحسین (بی‌تا). المراجعات. بی‌جا: الدار الاسلامیه.
    13. شیخ طوسی، ابی جعفرمحمدبن الحسن (بی‌تا). التبیان فی التفسیر قرآن. بیروت: احیاء التراث العربی.
    14. طباطبایی، محمدحسین (1417هـ.ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    15. الطبرسی (1415هـ.ق). تفسیر مجمع البیان. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    16. طبری، محمد‌بن جریر (1420هـ.ق). تفسیرطبری. بیروت: مؤسسه الرساله.
    17. عاملی، محمد‌بن مکی (1414هـ.ق). غایه المراد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
    18. علایی رحمانی، فاطمه (1383). تحلیلی بر خطبه 80 نهج‌البلاغه. نهج‌البلاغه، شماره9و10، ص112-134.
    19. القرطبی، ابوعبدالله (1384). الجامع الاحکام القرآن (تفسیر القرطبی). القاهره: دار الکتب المصریه.
    20. القلمونی الحسینی، محمدرشید‌بن علی‌رضا (1990). تفسیر المنار. مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
    21. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    22. مجلسی، محمدباقر (1403هـ.ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
    23. مصباح یزدی، محمدتقی (1378). معارف قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    24. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    25. الواحدی، ابی‌الحسن علی‌بن محمد (1411هـ.ق). اسباب نزول قرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.